TÜRK MÜZİĞİ SÖZLÜĞÜ
Nagam(ât)
Bkz. Nağme.
Nağara
Azerbaycan'da koltuk davuluna verilen isim. Anadolu sahasında davulun diğer ismi.
Nağme
Genel anlam bakımından ses demektir. Klâsik Türk müziğinde motif veya kalıplaşmış ezgi kümeleri anlamında kullanılmıştır.
Nağme-i Kâbil
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nahora
Mardin dolaylarında kullanılan, ağaçtan veya su kabağından yapılan yaylı bir halk çalgısı.
Nakarât
Şarkı ve türkü sözlerinin arasında aynı ezgi kalıbı ile birkaç kez tekrar edilen güfte. Bu güfte ve ezgisel yapısı, ana/temel melodi kalıbından farklı bir özellik taşır. Ezginin nakarat kısmı daha akılda kalıcı ve nispeten daha akıcı bir ezgi kümesiyle örülmüştür. Nakarat Türk müziğinin yapısal karakteri bakımından öylesine önemlidir ki, çoğu kez ezginin giriş ve ara nağmeleri bu nakarat kısımlarının melodi kümesi ile özdeş hâle gelmiştir. Bkz. Bağlantı.
Nakış
Beste ve Semâi formlarının özel bir şekli. Nakış besteler az kullanılmakla birlikte Semâîler'in çoğu Nakış'tır. Bu şekilde, güftenin dört mısrasından ilk ikisi arka arkaya bestelendikten sonra terennüm gelir ve üçüncü mısra oluşur. Hemen arkasından dördüncü mısraya geçilir ve tekrar terennüm kısmına gelinir. Böylece parçada iki terennüm ve iki hane bulunur. Nakış beste ve semâî çeşitleri şunlardır: Nakış Ağır Aksak Semâî, Nakış Ağır Semâî, Nakış Ağır Sengin Semâî, Nakış Ağır Yürük Semâî, Nakış Aksak Semâî, Nakış Semâî, Nakış Sengin Semâî, Nakış Yürük Semâî, Nakış Yürük Yürük Semâî.
Nakış Beste
Çoğunlukla Lenk-Fâhte usûlü ile ölçülmüş olan iki mısradan sonra terennümün yer aldığı bir beste çeşidi. Nadiren Devr-i Revân usûlü ile ölçülmüş çeşitlerine de rastlanır.
Nakışlama (=Süsleme)
Süslemeler içeren müzik motifi.
Nakışlı kontrapunt
Süslemeler kullanılarak uygulanan kontrapunktal yazı biçimi. Kontrpuan flöri, müzehher konturpuan.
Nakkâre
Mehter müziğinde kullanılan vurmalı çalgı, bir çeşit küçük davul. İkili davul da denilebilecek bir çalgı olan nakkarenin, kudümle de akrabalığı vardır. Zahme adı verilen çubuklarla çalınır.
Nakre
Eski edvâr kitaplarında usûlün zamanı (süresi).
Nâ-Murâd
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüzde örneği ulaşmamıştır.
Nârefte
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam.
Nârin (=Zarif)
Narin ve zarif bir şekilde icrâ etmeyi öngören nüans terimi. Graziozo (it.).
Nâ't
Dînî Türk müziğinde bir tür. Allah'ı ve Hz. Muhammed'i övme amacıyla yazılmış Arapça, Farsça ve Türkçe kasîdeler çeşitli usûllerde ve makamlarda bestelenmiş eserlerdir.
Nât-Hân
Nâ't okuyan kişiye verilen isim.
Nây
Bkz. Ney.
Nây-ı Balaban
Klâsik Türk müziğinde eskiden kullanılmış olan mey ile zurna benzeri nefesli bir çalgı.
Nây-ı Câvûr
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış nefesli bir çalgı.
Nây-ı Hıyk
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış tulum benzeri nefesli bir çalgı.
Nây-ı Tanbûr
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış bugünkü yaylı tanburun atası olduğu belirtilen eski bir çalgısı.
Nâyî
Neyzen (Nâyzen), ney çalan kişi.
Nâz
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam. Dügâh sesi üzerinde (yerinde) bir Uzzal makamı dizisine rast sesi üzerinde (yerinde) bir Pençgâh makamı dizisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi rast (sol)'tır.Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nazariyat
Müzik teorisi. Tür müziği nazariyatı yaklaşık bin yıllık bir maziye sahiptir. Urmevi, Farabî, Meragî gibi filozof, müzisyen, matemetikçi şahsiyetlerin erken dönem yaklaşımları üzerine bina edilmiştir. Son yüzyıl içinde en az dört özgün teori ile açıklanmaya çalışılan Türk müziği, bilimsel metotlarla incelenme sürecine girememiştir. Çoğu icrâcı olan bir kısım nazariyatçılar, usta çırak ilişkisiyle öğrendikleri bilgileri öğrencilerine yine bu yolla aktarmaktadırlar. Bilimsel analiz ve yaklaşım anlayışından yoksun kalmak yüzünden bu sorun hâlâ ciddiyetini korumaktadır. Son dönemde, Rauf Yekta, H. Saadettin Arel- Dr. Suphi Ezgi-S. Murat Uzdilek, Ekrem Karadeniz, Abdülkadir Töre gibi kişilerin Türk müziği nazariyatı üzerine yaptıkları çalışmalar, günümüzün yegâne teori çalışmaları olarak karşımızda durmaktadır.
Nâzenin
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam. Segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde (yerinde) bir Hüzzam makamı dizisine yerinde bir Dügâh makamı dizisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi dügâh (la)'tır.
Nâzım
Eski nazariyatçılara göre üç makam grubundan biri.
Nâzil
Bkz. İnici.
Nâzlı Devr-i Hindî
İsmail Hakkı Bey tarafından ortaya konulan 12 süreli küçük usûl.
Necd-i Hüseynî
Klâsik Türk müziğinde kullanılan basit makam. Hüseynî ile benzerlik taşır Bu makamdan farkı evc (bakiye diyezi almış fa) sesi yerine acem (fa) sesinin kullanılmasıdır. Güçlü sesi nevâ (re) yerine hüseynî (mi) olan bir Uşşâk makamı şeklinde de tarif edilebilir.
Nefes
Daha çok Bektaşî âyîn-i cemlerinde icrâ edilen dinsel/mistik sözlü müzik türü.
Nefesli çalgılar
Bkz. Üflemeli çalgılar.
Nefîr
Tekke müziğinde dervişlerin kullandığı üflemeli çalgı. Bkz. Derviş borusu.
Nefîrî
Nefir çalan kişi.
Neresin
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam.
Nerîme Sesi
Dik hicâz (küçük mücennep diyezi almış do ve koma bemolü almış re) sesinin diğer bir ismi.
Nerm
Eski edvar kitaplarında "pest" anlamında kullanılan terim.
Nesîm
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam. Sabâ makamı (Bkz. Sabâ) ile benzerlikler taşır. Karar sesi dügâh (la)'tır.
Neşât-Âver
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Neşeli
Neşeli ve şen bir anlatımla. Lustig (alm.).
Nevâ
1. Klâsik Türk müziğinde tiz sekizlideki re sesi.
2. Klâsik Türk müziğinde kullanılan basit makam. Dügâh sesi üzerindeki (yerinde) Uşşak dörtlüsüne nevâ sesi üzerine aktarılmış bir Rast beşlisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi dügâh (la), güçlü sesi nevâ (re)'dır. Asma kararları nevâ (re) sesi üzerinde Rast, evc sesi üzerinde Segâh veya Ferahnâk, çargâh (do) sesi üzerinde Çargâh, segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde Segâh ve rast (sol) sesi üzerinde Rast çeşnileridir.
Nevâ-Acem
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Aşîrân
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Bağdad
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi.
Nevâ-Bûselik
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Nevâ makamı dizisine Bûselik beşlisinin veya Bûselik dizisinin tamamının eklenmesi ile meydana getirilmiştir. Karar sesi dügâh (la), güçlü sesleri nevâ (re) ve hüseynî (mi)'dir.
Nevâ-Dilkeş
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi.
Nevâ-Gerdâniye
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Geveşt
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Kürdî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Nevâ makamı dizisine dügâh sesi üzerinde (yerinde) bir Kürdî dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi dügâh (la), güçlü sesleri nevâ (re) ve çargâh (do)'tır.
Nevâ-Mâye
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Nevrûz
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Selmek
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-Şehnâz
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâyî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevây-i Hüseynî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Nevâ makamının temel dizisine dügâh (la) sesi üzerinde (yerinde) Hüseynî makamı dizisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. İlerleyen dönemlerde Nevâ Hüseynî ismi verilen terkibi ise Hüseynî makamının nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış şeklidir.
Nevây-i Sünbüle
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâ-yı Uşşâk
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevâ makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevâziş
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Nev-Bahâr
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevbe
Mehter müziğinde kullanılan bir tür büyük davul.
Nevbet-i Müretteb(e)
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış form. Arka arkaya sıralanan sözlü parçalarla saz eserlerinden oluşur.
Nev-Edâ
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Nev-Eser
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Rast sesi üzerindeki (yerinde) Nikriz beşlisine dügâh sesi üzerinde (yerinde) bir Hicâz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi rast (sol), güçlü sesi nevâ (re)'dır. İnici-çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Asma kararları nîm hicaz (bakiye diyezi almış do) ve dik kürdî (bakiye bemolü almış si) sesleriyle, dügâh (la) sesi üzerinde Hicaz ve yagâh (re) sesi üzerinde Hicaz çeşnileridir.
Nevkeş
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Nev-Resîde
Klâsik Türk müziğinde Ahmed Irsoy'un meydana getirmiş olduğu birleşik makam.
Nevrûz
1. Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Bazı teorisyenlere göre bugünkü Hüseynî dizisi ile aynıdır. Fakat daha sonraki yıllarda bu isim acem (fa) sesinde karar eden Acemaşîrân makamına verilmiştir.
2. Dik acem (koma diyezli fa) sesine verilen isim.
3. Güney Doğu Anadolu'da uzun hava formunda söylenen ezgi türü.
Nevrûz-Beyâtî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Bûselik
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Büzür
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Hicâz
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Hüseynî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-ı Acem
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Bazı teorisyenlere göre asıl Nevrûz makamının bir diğer ismidir.
Nevrûz-ı Arab
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-ı Asl
Bkz. Nevrûz.
Nevrûz-ı Hârâ
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Irâk
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-ı Rûmî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Nevrûz-Isfahân
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-ı Sultânî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-ı Uşşâk
Bkz. Nevrûz-Uşşâk
Nevruziyye
Alevi-Bektaşî kültüründe, Hz. Ali'nin doğum günü olarak benimsenen 21 Mart'ta (Nevruz gününde) yapılan cemlerde okunan nefesler ve bu nefeslere eşlik eden ezgilerin genel ismi. Nevruziye tarzı deyişlerde Hz. Ali'nin üstün kişilik özellikleri, İslam dünyasındaki konumu, çocukları, karısı, Hz. Muhammed ile olan ilişkisi gibi konular manzum bir biçimde işlenir.
Nevrûz-Kûçek
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Nevâ
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Rast
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Rehâvî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Sabâ
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Uşşâk
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nevrûz-Zengûle
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nevrûz makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Ney
Klâsik Türk Müziğinin özellikle tasavvuf müziği kolunda kullanılan, sarı ve budaklı bir çeşit kamıştan yapılan, 12 çeşidi bulunan nefesli çalgı. Askerî müzik hariç dindışı müziklerde de zamanla geniş yer bulmuştur.
Nısfiye
Klâsik Türk müziğinde kullanılan ney'in bir çeşidi.
Nısfiye-Zen
Nısfiye çalan kişi.
Nigâr
Klâsik Türk müziğinde birleşik makam. Bazı teorisyenler bu makamın Büzürg ve Sûz-i Dilârâ makamları ile benzer bir makam olduğunu belirtmiştir.
Nigârçek
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nigârek
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nigâr-ı Nîk
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nigâr makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nigâr-ı Nîk-Acem
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nigâr makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nihâvend
1. Klâsik Türk müziğinde kullanılan makam. Bazı teorisyenlere göre aktarılmış (şed) bir makam olarak tanımlanmıştır. Bûselik makamının temel dizisinin rast (sol) sesi üzerine aktarılmasıyla meydana getirilmiştir. İnici-çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi rast, güçlü sesi nevâ (re)'dır. Asma kararları, nîm hisâr (küçük mücenneb benolü almış si) sesi üzerine aktarılmış Çargâh, çargâh (do) sesi üzerine aktarılmış Bûselik, dügâh (la) sesi üzerine aktarılmış Kürdî çeşnileridir.
2. Bazı eski teori kitaplarında ve mecmûâlarda kürdî (küçük mücenneb bemolü almış si) sesine verilen isim.
Nihâvend-i Cedîd
Klâsik Türk müziğinde III. Selim ekolünün, içerisinde Kürdî dörtlüsünün kullanıldığı Nihâvent makamına verdiği isim.
Nihâvend-i Kebîr
Klâsik Türk müziğinde birleşik makam. Bûselik makamının rast sesi üzerine aktarılmış şekli olan Nihâvend ile yegâh sesi üzerine aktarılmış şekli olan Sultânî-Yegâh makamlarının birbirine eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi rast (sol), güçlü sesleri nevâ (re) ve dügâh (la)'tır.
Nihâvend-i Rûmî
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam. Rast sesi üzerindeki (yerinde) Nihâvend makamının temel dizisine Hicâz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi Sabâ'dır. Daha sonraki dönemlerde bugünkü Nihâvend makamı da bu isimle kullanılmıştır.
Nihâvend-i Sagıyr
Bugünki Nihâvend makamına Fatih devrinde (1451-81) verilmiş olan isim.
Nihüft
Bkz. Nühüft.
Nikrîz
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Nikriz-i Kebir ve Nikriz-i Sagıyr olmak üzere iki şekli vardır. Birinci şekli rast sesi üzerindeki (yerinde) Nikriz beşlisine nevâ sesi üzerine aktarılmış bir Rast dörtlüsünün eklenmesiyle; ikinci şekli ise rast sesi üzerindeki (yerinde) Nikriz beşlisine nevâ sesi üzerinde aktarılmış bir Bûselik dörtlüsünün eklenmesinden meydana getirilmiştir. Karar sesi rast (sol), güçlü sesi nevâ (re)'dır. İnici-çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Asma kararları, nîm hicaz (küçük mücenneb bemolü almış si) ve dik kürdî (bakiye bemolü almış si)sesleri ile nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış Bûselik ve Rast, hüseynî (mi) sesi üzerine aktarılmış Uşşak, dügâh (la) sesi üzerinde (yerinde) Hicâz, segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde (yerinde) Segâh ve Ferahnâk çeşnileridir.
Nikrîz Beşlisi
Klâsik Türk müziğinde dügâh sesi üzerindeki (yerinde) Hicâz dörtlüsünün pest tarafına bir tam ses yani bir tanini eklenmesiyle meydana gelen beş sesli kalıp dizi. Dolayısıyla bu dizinin yeri rast (sol) sesidir.
Nikrîz-i Kebîr
Klâsik Türk müziğinde Nikriz makamının eski ismi.
Nikrîz-i Sagıyr
Klâsik Türk müziğinde Nikrîz makamı çeşidi.
Nikrîz-Segâh
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nîm
1. Klâsik Türk müziğinde isminin önüne geldiği usûlün süresinin yarısına eşit bir usûlü belirten terim. Nim Berefşan vd.
2. Klâsik Türk müziğinde önünde geldiği sesin bir koma pest tarafındaki sesi belirten terim. Nim Hicaz vd.
Nîm Berefşân
Klâsik Türk müziğinde 16 süreli büyük usûl. Semâî, Türk Aksağı ve iki adet Sofyân usûlünün birleşmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev ve bestelerde kullanılmıştır.
Nîm Çenbe
Klâsik Türk müziğinde 12 süreli küçük usûl. Sofyân, Yürük Semâî ve Nîm Sofyân usûllerinin birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev ve bestelerde kullanılmıştır.
Nîm Devîr
Klâsik Türk müziğinde 18 süreli büyük usûl. Yürük Semâî usûlü ile üç adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev ve bestelerde kullanılmıştır.
Nîm Düyek
Klâsik Türk müziğinde 20. yüzyılın başlarında Nîm Sofyân usûlüne verilen isim.
Nîm Evsat
Klâsik Türk müziğinde 13 süreli küçük usûl. Türk Aksağı ile iki adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Daha çok ilâhîlerde, az da olsa bazı şarkı ve türkülerde kullanılmıştır.
Nîm Fahte
Klâsik Türk müziğinde Lenk-Fâhte usûlene verilen bir diğer isim.
Nîm Hafîf
Klâsik Türk müziğinde 16 süreli büyük usûl. Dört adet Sofyân usûlünün birleşmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev ve bestelerde kullanılmıştır.
Nîm Hezec
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış 14 süreli küçük usûl.
Nîm Hicâz
Klâsik Türk müziğinde tîz sekizlideki bakiye diyezi almış do veya küçük mücenneb bemolü almış re sesi.
Nîm Hisâr
Klâsik Türk müziğinde tîz sekizlideki bakiye diyezi almış re veya küçük mücenneb bemolü almış mi sesi.
Nîm Kavî
Klâsik Türk müziğinde usûlün kuvvetli ile zayıf arasında bulunan vuruşu belirten terim.
Nîm Muhammes
Klâsik Türk müziğinde 16 süreli büyük usûl. Dört adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir.
Nîm Sakıyl
Klâsik Türk müziğinde 24 süreli büyük usûl. Sofyân, iki adet Yürük Semâî ve iki adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev, beste ve kârlarda kullanılmıştır.
Nîm Sofyân
Klâsik Türk müziğinde 2 süreli küçük ve basit usûl. Daha çok sirto ve longa gibi oyun havası ve marşlarda, az da olsa bazı şarkı ve ilâhîlerde kullanılmıştır.
Nîm Şehnâz
Klâsik Türk müziğinde tîz sekizlideki bakiye diyezi almış sol veya küçükmücenneb bemolü almış la sesi.
Nîm Zencir
Klâsik Türk müziğinde 60 süreli büyük usûl. Peşrev ve bestelerde kullanılmıştır.
Nîm Zengûle
Klâsik Türk müziğinde orta sekizlideki bakiye diyezi almış sol veya küçük mücennep bemolü almış la sesi.
Nîm Zirgûle
Bkz. Nîm Zengûle.
Ninni
Bebekleri uyutmak veya avutmak için söylenen duygusal nitelikli sözlere sahip ezgi. Ninnilerin Anadolu'da pek çok müzik türünün içinde veya farklı formlarda kullanıldığını biliyoruz. Bu bakımdan ninnilerin içerdiği konuların mutlaka çocuğun dünyasıyla ilgili olması beklenemez. Ninniler konularına ve türlerle olan ilişkilerine göre: Ağıt Ninni, Türkü Ninni vs. adlandırılırlar.
Nîrîz (= Nîrîzî)
Klâsik Türk müziğinde Nîkrîz makamının eski ismi.
Niseb-i Şerife
Sekizli içindeki bir takım sekizli, beşli ve dörtlü aralıkların tamamı için kullanılan terim.
Nîşâbûr
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Bûselik sesi üzerindeki (yerinde) Nişâbûr dörtlüsüne hüseynî (mi) sesi üzerine aktarılmış bir Kürdî dörtlüsünün, acem (fa) sesi üzerine aktarılmış bir Çargâh dörtlüsünün ve nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış bir Bûselik dizisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi bûselik (si), güçlü sesi nevâ (re)'dır. Asma kararları, hüseynî (mi) sesi üzerinde Kürdî, dügâh (la) sesi üzerinde Rast, rast (sol) sesi üzerinde Pençgâh çeşnileri ile nîm hicâz sesidir.
Nîşâbûrek
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Dügâh (la) sesi üzerine aktarılmış bir Rast beşlisine hüseynî (mi) sesi üzerine aktarılmış bir Bûselik dörtlüsünün, yine hüseynî (mi) sesi üzerine aktarılmış bir Rast dörtlüsünün ve bûselik (si) sesi üzerinde (yerinde) bir Nişâbur dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir. İnici-çıkıcı bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi dügâh (la), güçlü sesi hüseynî (mi)'dir. Asma kararları, bûselik (si) sesi üzerinde (yerinde) Nişâbur, hüseynî (mi) sesi üzerinde Rast ve hüseynî aşîrân (mi) sesi üzerinde Rast çeşnileridir.
Nîşâbûr Üçlüsü
Klâsik Türk müziğinde bir küçük üçlüden oluşan çeşni.
Nişâpûr
Bkz. Nişâbûr.
Nîşâverek
Klâsik Türk müziğinde bazı edvarlarda Nîşâbûr makamına verilen bir diğer isim.
Niyâz
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Abdülbâki Nâsır Dede tarafından dügâh sesi üzerindeki (yerinde) Hicâz makamına yerinde Isfahân makamının eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi dügâh (la)'tır.
Nonet
Dokuz çalgı için yazılmış eser ya da dokuz müzisyenden oluşan topluluk.
Nota
Müzikteki sesleri tını ve süre yönünden simgeleyen işaretler.
Notalama (=Notaya alma)
Herhangi bir sesin ya da çalgının tespit edildikten (ya da kaydedildikten) sonra bir başka ses için ya da çalgı için yazılması ya da notaya geçirilmesi. Halk ezgilerinin alanda tespit edilmesinin ardından yazıya geçirilmesine de bu isim verilmektedir. Transkripsiyon.
Nûşin-Gül
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış birleşik makam.
Nutk-ı Darb
Klâsik Türk müziğinde yakın zamana kadar susma işareti (es) yerine kullanılan terim.
Nutuk
Bektâşî nefeslerinin yalnız güfteleriyle okunmasına verilen isim.
Nühüft
Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Yegâh makamına aşîran (fa) sesi üzerine aktarılmış bir Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Karar sesi aşîrân, güçlü sesleri nevâ (re) ve dügâh (la)'tır. Asma kararları, evc (bakiye diyezi almış fa) sesi üzerinde Segâh veya Ferahnâk, nevâ (re) sesi üzerinde Bûselik, çargâh (do) sesi üzerinde Çargâh, segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde (yerinde) Segâh ve Ferahnâh, dügâh (la) sesi üzerinde (yerinde) Uşşak ve Rast, yegâh (re) sesi üzerinde Rast çeşnileridir.
Nühüft-Hicâz
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nühüft makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.
Nühüft-Kadîm
Klâsik Türk müziğinde kullanılmış Nühüft makamı çeşidi. Günümüze örneği ulaşmamıştır.